Ergonomik ofis düzenlemeleri; doğru seçilmiş masa, sandalye gibi ofis mobilyaları ve yine doğru seçilip doğru yerleştirilmiş bilgisayar, telefon, faks gibi ofis gereçleri sayesinde zorlanmaları sağlığa zarar verecek düzeyin altında tutmak mümkündür.
Son yirmi yılda bilgisayar ve bilgisayarla birlikte kullanılan yazıcı, tarayıcı gibi araçlar çok büyük bir hızla ofislerin demirbaşı haline gelmiş, ekran üzerinde çalışma ergonomik ofis düzenlemeleri için yepyeni boyutlar getirmiştir.
Ergonomik Ofis Düzenlemeleri
ERGONOMİK TASARIM ÜRÜNLERİ
Tasarım aşamasında yapılan simülasyonlar (prototip çalışmaları) ile ürün ergonomisini kontrol etmek, daha düşünce evresinde, doğru yönde ilerlemeye büyük katkı sağlar. Zira ürün kullanıcısının ergonomi vizyonu tasarımcılarca iyi bilinmelidir. Örneğin, yolcu koltuğu tasarımında, kısa bacaklı uzun gövdeli Asya insanları ile uzun bacaklı, kısa gövdeli Avrupalı insanlar arasındaki farklılıklar gözetilmelidir. Zaten, günümüzde rekabetin ön plana çıktığı piyasa koşullarında (AB standartlarında “CE” işareti ile gösterilen) ergonomik normlara uygunluk, üretici açısından kaçınılmaz bir zorunluluk halini almıştır.
Bununla birlikte yanda gösterilen toplantı salonlarında 102-900 m 3 olarak hesaplanan çalışma hacmi, 19-144 kişilik oturma düzenlerinde pasif dinleme için belirlenen 10 m3 `lük sınırın oldukça altında olduğu değerlendirilmiştir. Kişi başına düşen 5,4-6,25 m3 `lük hava hacmini dengeleyebilmek için doğal ya da cebri havalandırmanın mutlaka kurulu olması gerekmektedir. Yapılamıyorsa kişi sayısının 10-90 kişi ile sınırlandırılması uygun olacaktır.
Masalar; sandalye veya koltukları rahatça arkaya itip, ne masaya ne de koltuğa çarpmadan kalkılabilecek düzende, yandaki şekildeki gibi duvardan mesafeli yerleştirilmelidir ki, ergonomik ofis düzenlemeleri uygulamalarına uygun olsun.
Ofis Düzenlemeleri
Gelişmiş ülkelerde ofislerin asgari büyüklükleri, kişi başı gerekli hacim vb. ulusal kural olarak standartlaştırılmıştır. Genel olarak yandaki şekilde de gösterildiği gibi bir ofisin asgari alanı 9 m 2 olarak belirlenmiştir. Tavan yüksekliğinin de 2,5 m olarak önerildiği ofislerde, çoğunlukla oturarak iş yapılması halinde, ofiste çalışan kişi başı 12 m3 `ten daha az olmayacak hacim talep edilmektedir.
Ölçüm yapılan ofislerde bir kişinin bulunduğu ofislerle iki ile dört kişinin bulunduğu ofislerin yaklaşık aynı boyutlara (yaklaşık 44 m 3 ) sahip olduğu belirlenmiştir.
Yapılan ölçümlere göre kişilere ortalama 17 m 3 çalışma hacmi düşerken aşağıdaki resimde gösterildiği gibi dört kişinin bulunduğu ofislerde bu değerin 11 m 3 `e indiği, iki kişinin bulunduğu ofislerde ise bu değerin 22 m 3 `e çıktığı görülmektedir.
Özellikle yüzyüze bakan masa yerleşiminin bulunduğu ölçüm yapılan ofislerde; hem masaların derinliğinin 70-80 cm olması ve hem de koltukların derinliğinin 38-50 cm olması nedeniyle (koltuğun kendi ekseni etrafında rahatça döndürülebilme ölçüsü dahil) toplamda en az 3 m genişliğe ihtiyaç varken, ofis genişliğinin 2,77-2,83 m arasında değiştiği gözlemlenmiştir.
Bu da çalışanların koltuklarını masanın içine doğru itmesine ve kendi ergonomik oturma yüksekliği ne olursa olsun mecburen koltuğun yüksekliğini kol dayama yerlerinin masanın içine girebilecek yükseklikte tutmalarına neden olmaktadır. Ayrıca ergonomik ofis düzenlemeleri olmayan uygulamalarda çalışanlar; oturdukları yerden kalkabilmek için koltuğu önce geriye, duvara doğru itme sonrasında ise kendi ekseni etrafından döndürerek istemeden de olsa zaman kaybı ve duvara sürtmekle sonuçlanan zararlara sebebiyet vermektedir.
ERGONOMİ ÜRÜNLERİ
Bir ofisin ergonomik ofis düzenlemeleri kapsamında donatılması ve yan giderler için harcanan miktar tüm ofis giderinin %20-30`unu, ofis çalışanları için harcanan ise giderin %70-80`ini oluşturmaktadır. Kendileri için böylesine büyük oranda harcama yapılan personele ergonomik kurallara uygun çalışma ortamı hazırlayıp, onlardan da daha yüksek performans beklemek akılcı bir davranıştır.
Tamir Bakım hizmeti veren firmalara buradan ulaşabilirsiniz.
“Oturulan sandalyenin rahat olması için yüksekliği ne olmalıdır?”, “Çalışılan yerin sıcaklığı ve nemi ne olmalıdır ki, çalışan rahat ve verimli çalışabilsin?”, “Yorgunluğun en az düzeye indirilebilmesi için dinlenme araları nasıl düzenlenmelidir?” türü soruların hemen hepsi ergonomi biliminin uğraş alanlarının yalnızca bir kaçına işaret eder.
Masa-Sandalye Sistemleri Ergonomik Düzenlemeleri
İnsanın yaradılışı aslında ayakta durmaya, yürümeye, koşmaya, sürekli hareket halinde olmaya ve sadece dinlenmek için yatmaya daha uygun ise de, bugün artık işyerinde bile, iş yöntemleri izin veriyorsa, oturarak çalışma tercih edilir hale gelmiştir. Federal Alman istatistiklerine göre bu ülkede çalışanların 2/3`ü ya sürekli oturarak ya da çoğunlukla oturarak iş yapmaktadır. Özellikle ofislerde oturarak çalışma arzulanan, tercih edilen bir çalışma türü ise de uzun süre oturmanın organizmada önemli olumsuz etkileri vardır.
Oturarak çalışanların önemli bir kısmı bel omurlarındaki ağrılardan, ense ve omuz bölgesindeki rahatsızlıklardan şikayet etmektedir. Yanlış oturma pozisyonu, statik konumdan doğan kas gerilmeleri ve hareket yetersizliği ofis çalışanlarında sık görülen romatizmal şikâyetlerin temel nedenidir. Hastalık nedeniyle işten uzak kalmanın hem üretimi aksattığı, hem de işletmeye ek giderlere mal olduğu bilinen bir gerçektir. Ergonomik kurallara uygun yapılmış bir sandalye tüm bu sorunları tamamen ortadan kaldırmasa bile, büyük ölçüde azaltır.
Standarda göre en az 36 cm olan sırt desteğinin üst kenarının yüksekliği; sırta yeterince destek vermek ve gövde ağırlığının bir kısmını karşılayarak belde oluşabilecek bel fıtığı arızalarını önlemek için 1981`de yapılan antropometrik ölçümlere göre oturma yerinden omuz yüksekliği 54,34 cm olan %5`lik dilimdeki erkekler dikkate alındığında oldukça küçüktür. Ayrıca yapılan ölçümlerde 5 ve 8 inci tip koltuklarda sınırda çıkarken 15 inci tip ofis koltuklarında bu sınır değerin de altında çıkmıştır.
Bilgisayarla Çalışmalarda Ergonomi
Çalışanın bilgisayar ile çalışması dört farklı düzeyde olabilir:
– Ekran karşısında çok az çalışma,
– Yazılı kağıt veya teyp gibi bir başka ortamdan bilgisayara veri yükleme,
– İş süresinin büyük bölümünü ekranla diyalog halinde geçirme (özellikle konstrüksiyon, kitap yazma, yazılım hazırlama gibi üretici ağırlığı olan çalışmalar),
– Bazen veri yükleme, bazen diyalog çalışması.
Yazılımlar kolay anlaşılabilirlik yönünden önemli olsa da; bilgisayarın ana ünitesi olan renk, boyut ve gürültü açısından; bilgisayarda çalışanlar için monitör, klavye ve fare işbilim fizyolojisinde en önemli elemanlardır.
Monitör Tasarımı ve Kullanımı;
Monitörün çalışana göre konumu çok önemlidir. Ekran, kullanıcının boynunu çevirmeye gerek duymadan görebileceği şekilde tam karşısına yerleştirilmelidir.
Ekranın güneş ışığını veya aydınlatma lambalarının ışığını yansıtıp görme kalitesini bozup bozmayacağı, hatta gözü kamaştırıp kamaştırmayacağını anlamak için bilgisayarı kapatarak kontrol etmek gerekir. Kapalı bilgisayar ekranında lambalar görünüyorsa, ekranı lambalar görünmeyinceye kadar döndürmek gerekir. Bu konum ekranda çalışacak kişiye uygun değilse, o zaman ekranı biraz öne eğerek de yansımalardan kurtulunabilir. Yalnız ekranı fazla öne eğmek görme konforunu olumsuz etkiler. Genelde ekran bir miktar arkaya eğimli kullanılır, o zaman da tavandaki lambalar ekranda yansır. Modern ince düz ekranlar yansıma yönünden problemsizdir.
Klavye Tasarımı ve Kullanımı
Daktilo yerine bilgisayar kullanılmaya başlanması, bilgisayar klavyelerinin daktilo klavyelerine göre daha ince olması ve eli daha iyi masaya dayayabilme olanakları sayesinde eskiden sekreterlerde çok görülen bilek kaslarında iltihaplanmalar büyük oranda azalmıştır. Ayrıca mekanik daktilo tuşlarına kuvvetle basmadan dolayı meydana gelen tendovaginitis rahatsızlığı, elektrikli daktilolarda kuvvetin on kat azalması, bilgisayar klavyelerinde daha da azalması ile neredeyse ortadan kalkmıştır. Klasik bilgisayar klavyelerinde ise bu klavyelerde çalışırken oturmanın gerektirdiği konumdan dolayı el-kol-omuz bölgesinde statik gerilmenin doğurduğu rahatsızlıklarla karşılaşılmaktadır.
Fare Tasarımı ve Kullanımı;
Bilgisayar sistemlerinde ekrana kumanda etme işlemlerinde fare büyük önem taşımaktadır. Fareler genelde her iki el ile kullanılabilecek şekilde tasarlanmışlardır, ancak solaklar için düzenlenmiş özel fareler de mevcuttur Fareyi kullanırken bileğin fare altlığına temas zorunluluğunu engelleyen, ergonomik tasarımlı fareler de kullanılmaktadır.
Aslında farelerin çoğu temel ergonomik isteklere uyumludur. Önemli olan elin tamamının fare üzerine teması ve fareyi tutmak için bir kuvvete gereksinim duyulmamasıdır. Asimetrik tasarımlı fareler elin tutması ve daha az yorulması açısından daha iyidirler.
Zaman zaman fareyi diğer el ile de kullanmaya çalışmak dinlendirici olur. Her ne kadar alışılmamış elle kullanmak başlangıçta çok zor da gelse, belirli bir süre sonra ona da alışılır, böylelikle tek elin veya bileğin yorulması önlenmiş olur.
Bu makale Neden İş Güvenliği‘nden izin alınarak yayınlanmıştır